ករណី ហ៊ុន សែន-សម រង្ស៊ី ដែលជាបណ្ដឹង«បរិហារកេរ្ដិ៍» របស់លោក ហ៊ុន សែន ប្ដឹងលោក សម រង្ស៊ី ក្នុងតុលាការព្រហ្មទណ្ឌជាន់ទាបបារាំង នៃរដ្ឋធានីប៉ារីស ត្រូវបានតុលាការសម្រេច ប្រកាសចេញសាលក្រម នៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២។ តែសាលក្រមនេះ ត្រូវភាគីទាំងសងខាង យកទៅបកស្រាយតែរៀងៗខ្លួន អំពីជ័យជំនះរបស់ពួកគេ។
ទស្សនាវដ្ដីមនោរម្យ.អាំងហ្វូ បានធ្វើបទសម្ភាសមួយជាមួយលោក ព្រហ្ម គិត អតីតអ្នកជំនាញច្បាប់មួយរូប ដែលសព្វថ្ងៃរស់នៅចូលនិវត្តន៍ នៅភាគខាងត្បូងប្រទេសបារាំង ដើម្បីជម្រាបជូនប្រិយមិត្តអ្នកអាន ឲ្យបានស៊ីជម្រៅ អំពីសាលក្រមដ៏ថ្មីថ្មោងខាងលើ។
មនោរម្យ.អាំងហ្វូ ៖ ជម្រាបសួរលោក ព្រហ្ម គិត បាទ។ ជាដំបូង ខ្ញុំបាទសូមលោកមានប្រសាសន៍ យ៉ាងខ្លីថា តើនរណាជាអ្នកឈ្នះ នរណាជាអ្នកចាញ់ ក្នុងរឿងក្ដីក្ដាំមួយនេះ?
ព្រហ្ម គិត ៖ និយាយយ៉ាងខ្លី គឺលោក ហ៊ុន សែន ដែលជាម្ចាស់បណ្ដឹង ចាញ់ក្ដីលោក សម រង្ស៊ី ដែលជាចុងចោទ។
មនោរម្យ.អាំងហ្វូ ៖ បើនិយាយឲ្យលំអិតវិញ តើលោកអាចពន្យល់ប្រិយមិត្តអ្នកអាន យ៉ាងដូចម្ដេច អំពី ករណី ហ៊ុន សែន-សម រង្ស៊ី មួយនេះ ?
ព្រហ្ម គិត ៖ បើនិយាយពីទម្រង់ក្រៅ សាលក្រមតុលាការបារាំង មិនសូវខុសគ្នាប៉ុន្មាន ពីសាលក្រមតុលាការនៅកម្ពុជាយើងប៉ុន្មានទេ ព្រោះប្រព័ន្ធច្បាប់យើង យកគំរូតាមប្រព័ន្ធច្បាប់បារាំង។ ហើយបើគេចង់ដឹងតុលាការកាត់សេចក្ដី ថាភាគីណាចង់បានអ្វី ហើយថាបានដូចចិត្តឬទេ? គេត្រូវចូលទៅមើលផ្នែកខាងក្រោមបំផុត នៃសាលក្រម។
បើគេមើលនៅក្នុងផ្នែកនេះ គឺតុលាការបានសរសេរឃ្លាមួយជាភាសាបារាំងថា «Reçoit Hun sen en sa constitution de partie civile» ដែលមានន័យជាខេមរភាសាថា «ទទួលយកបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី របស់ឈ្មោះ ហ៊ុន សែន»។
តែតុលាការបានភ្ជាប់ឃ្លាពីរទៀត ឃ្លាទី១សរសេរជាបារាំងថា «Renvoie Sam Rangsi des fins de la poursuite» បានសេចក្ដីជាខេមរភាសាថា «បិទបញ្ចប់ការចោទប្រកាន់ទៅលើឈ្មោះ សម រង្ស៊ី» និងឃ្លាទី២សរសេរថា «Déboute Hun Sen à raison de la relaxe intervenue» ដែលជាខេមរភាសាមានសេចក្ដីថា «ច្រានចោល[ការចោទប្រកាន់របស់]ឈ្មោះ ហ៊ុន សែន ក្រោមហេតុផលនៃការលើកលែង[ការចោទប្រកាន់]ដែលបានសម្រេចរួច»។
ដូច្នេះការចង់បានរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅក្នុងបណ្ដឹងដែលប្ដឹងចោទលោក សម រង្ស៊ី ពីបទបរិហារកេរ្ដិ៍និងទាមទារឲ្យបង់សំណង់ជំងឺចិត្ត ជានិមិត្តរូបចំនួន១អ៊ឺរ៉ូនោះ ត្រូវបានតុលាការបារាំងទាត់ចោល។ អញ្ចឹងបើតុលាការទាត់ចោល បានន័យថាលោក ហ៊ុន សែន ខកខានមិនបានដូចបំណង គឺស្មើនឹងលោក ហ៊ុន សែន ចាញ់ក្ដីលោក សម រង្ស៊ី។
រីឯនៅក្នុងឃ្លាទី៤ តុលាការបារាំងសរសរថា «Déboute Sam Rangsi de sa demande formée au titre des dépenses» មានន័យជាខេមរភាសាថា «ច្រានចោល[ការទាមទាររបស់]ឈ្មោះ សម រង្ស៊ី ឲ្យមានការបង់សងការចំណាយទាំងឡាយ» ព្រោះលោក សម រង្ស៊ី បានស្នើសុំតុលាការសម្រេចឲ្យដើមចោទគឺលោក ហ៊ុន សែន សងការខូចខាត (ក្នុងនោះមានការចំណាយលើថ្លៃមេធាវីជាដើម) ប្រសិនជាលោក រង្ស៊ី ឈ្នះក្ដី។
ឃ្លាទី៤នេះ អាចពន្យល់បានថា តុលាការឲ្យលោក សម រង្ស៊ី ឈ្នះក្ដី តែមិនឲ្យលោក ហ៊ុន សែន សងថ្លៃការខូចខាតទៅលោក រង្ស៊ី ទេ។
មនោរម្យ.អាំងហ្វូ ៖ បើលោក សម រង្ស៊ី ឈ្នះក្ដីដូច្នេះហើយ ថាតើហេតុអ្វីលោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសថា គឺរូបលោកទៅវិញទេ ដែលបានឈ្នះក្ដីលើលោក សម រង្ស៊ី ព្រោះតុលាការបានសរសេរ នៅក្នុងសាលក្រម អំពីអ្វីដែលលោកចង់បាន…
ព្រហ្ម គិត ៖ ខ្ញុំបានឃើញហើយ អំពីអ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន និងគ្នីគ្នារបស់លោក ខំប្រឹងបកស្រាយ។ តែគេមិនគួរយល់ច្រឡំ អំពីអង្គហេតុ ឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា ជាអង្គយោងទឡ្ហីករណ៍ ទៅនឹងការសម្រេចរបស់ចៅក្រមនោះទេ។
ដូចខ្ញុំនិយាយខាងលើរួចថា សាលក្រមមានសរសេរពន្យល់នៅផ្នែកទីមួយ ដែលនិយាយពីរាល់អង្គហេតុ មុននឹងសរសេរដល់ផ្នែកទី២ ដែលជាការសម្រេចក្ដីនៅចុងបញ្ចប់។ អង្គហេតុនេះ គឺតុលាការត្រូវតែសរសេរអំពីអ្វី ដែលដើមចោទ និងចុងចោទបានលើកឡើង នៅក្នុងសវនាការ ជាពិសេស កឺការបកស្រាយរបស់ដើមចោទគឺលោក ហ៊ុន សែន តាមរយៈមេធាវី និងការស្រាយបន្ទុករបស់ចុងចោទគឺលោក សម រង្ស៊ី ខ្លួនលោក និងមេធាវីរបស់គាត់។
ប្រសិនបើលោក ហ៊ុន សែន លើកយកអង្គហេតុប៉ុន្មានឃ្លា ដែលជាការលើកឡើង របស់ភាគីដើមបណ្ដឹងរបស់លោកខ្លួនឯង មកនិយាយដើម្បីយកត្រូវ… ឥឡូវខ្ញុំសួរទៅវិញ ហេតុម្ដេចក៏លោក ហ៊ុន សែន មិនលើកយកអង្គហេតុផ្សេងទៀត មកនិយាយអះអាងផង។ គាត់លើកឡើង ពីអង្គហេតុរបស់ភាគីខ្លួនគាត់លើកឡើងនៅតុលាការ ដែលសរុបមានប្រមាណជាមួយទំព័រ។ ចុះអង្គហេតុនៅសល់ជាង៦-៧ទំព័រទៀត ម៉េចគាត់មិនលើកមកនិយាយថា ?
មនោរម្យ.អាំងហ្វូ ៖ ដូច្នេះបានសេចក្ដីថា ការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងពេលនេះ ជាអង្គហេតុដែលភាគីលោកខ្លួនឯង ជាអ្នកនិយាយនៅក្នុងសវនាការ ហើយដែលតុលាការសរសេរចម្លងឡើងវិញ ដាក់ក្នុងសាលក្រមរបស់ខ្លួន។ អញ្ចឹងថាតើអង្គហេតុជាង៥-៦ទំព័រផ្សេងទៀត នៅក្នុងសាលក្រមដដែល ដែលមិនមែនជាអង្គហេតុលើកឡើង ដោយក្រុមមេធាវីលោក ហ៊ុន សែន នោះ បានសរសេរឲ្យដឹងពីអ្វីខ្លះ ?
ព្រហ្ម គិត ៖ លោក ហ៊ុន សែន លើកឡើងអំពីភាពស្អាតស្អំរបស់គាត់។ លោក សម រង្ស៊ី ក៏ទទួលស្គាល់ដែរថា គាត់គ្មានភស្ដុតាងរឹង មកបញ្ជាក់លើពាក្យសំដីគាត់ ដែលសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុក ក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩នោះទេ។
តែបើទោះលោក សម រង្ស៊ី ថាគាត់គ្មានភស្ដុតាងនោះក្ដី តែមិនមែនមានន័យថា ការស្លាប់របស់លោក ហុក ឡងឌី ត្រូវបានលាងសម្អាតនោះឡើយ ព្រោះលោក ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់ មិនដែលអនុញ្ញាតឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតដោយអង្គភាពឯករាជ្យណាមួយទេ កុំថាឡើយលោក សម រង្ស៊ី ចូលទៅស៊ើបអង្កេតខ្លួនឯង។
ជាពិសេសជាងនេះ អាជ្ញាធរនៅកម្ពុជាធ្វើការស៊ើបអង្កេត ទៅតាមបញ្ជារបស់លោក ហ៊ុន សែន តែប៉ុណ្ណោះ។ អញ្ចឹងបើទោះលោក ហ៊ុន សែន និងក្រុមមេធាវីរបស់គាត់ ខំប្រឹងបកស្រាយបែបណា ក៏របាយការណ៍របស់ភាគីគាត់ ពិបាកធ្វើឲ្យតុលាការជឿជាក់ណាស់។
ផ្ទុយទៅវិញ តុលាការបានទទួលយកមកពិនិត្យ នូវទឡ្ហីករណ៍របស់ភាគីទី៣ ដែលល្បីល្បាញក្នុងពិភពលោក ថាជាស្ថាប័នឯករាជ្យ នោះគឺរបាយការណ៍ទាក់ទងនឹងការសម្លាប់មេដឹកនាំសហជីព (លោក ជា វិជ្ជា) ដែលចេញផ្សាយដោយអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ «Amnesty International» និងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស «Human Rights Watch»។ របាយការណ៍ទាំងនោះ បានអះអាងថា ជនដៃដល់នៅពីក្រោយការបាញ់សម្លាប់នេះទំនងជាលោក ហុក ឡងឌី ដែលធ្វើតាមបញ្ជារបស់លោក ហ៊ុន សែន។
នៅមានសំដីរបស់លោក ហេង ពៅ អតីតស្នងការក្រុងភ្នំពេញទៀត ដែលបានផ្ដល់កិច្ដសម្ភាស ទៅឲ្យទស្សនាវដ្ដី «L’Express» នៅឆ្នាំ២០០៦ និងអះអាងបន្ថែមដោយលោក សូ ណារ៉ូ ក៏ត្រូវបានតុលាការលើកមកសរសេរ នៅក្នុងសាលក្រមដែរ។
គឺទាំងអស់នេះហើយ ដែលជាអង្គហេតុនៅក្នុងសាលក្រម ប្រមាណជាជិត១០ទំព័រផ្សេងទៀត ហើយដែលធ្វើឲ្យចៅក្រមពិចារណាឃើញថា សំណេររបស់លោក សម រង្ស៊ី នៅលើបណ្ដាញសង្គម មិនមែនជាការលើកឡើង ដើម្បីបំផ្លាញកេរ្ដិ៍ឈ្មោះបុគ្គលសាធារណៈ គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដោយគ្មានហេតុផលនោះឡើយ។
ភាពស្មោះត្រង់ មានប្រយោជន៍សាធារណៈ និងមានទឡ្ហីករណ៍គ្រប់គ្រាន់
មនោរម្យ.អាំងហ្វូ ៖ តើតុលាការមានលើកឡើង ពីមាត្រាច្បាប់អ្វីមួយ មកអះអាងក្នុងសាលក្រមឬទេ ?
ព្រហ្ម គិត ៖ តុលាការបារាំងបានលើកឡើង ពីច្បាប់ចំនួនពីរ។ ទីមួយ ពីមាត្រា២៩ នៃច្បាប់ ២៩កក្កដា ឆ្នាំ១៨៨១ ដែលចែងពីទម្រង់នៃការបរិហារកេរ្ដិ៍ និងទីពីរ ពីមាត្រា១០ នៃអនុសញ្ញានៃសហភាពអ៊ឺរ៉ុប ស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស ដែលចែងពីភាពស្មោះត្រង់ ក្នុងការលើកឡើងនោះ។
ស្ថាប័នអយ្យការបារាំងបានអះអាងថា សំណេររបស់លោក សម រង្ស៊ី មានទម្រង់ជាការបរិហារកេរ្ដិ៍ ព្រោះស្ថាប័ននេះយោងតាមច្បាប់បារាំងខាងលើ តែបានបញ្ជាក់ថា វាជាឆន្ទានុសិទ្ធិរបស់ចៅក្រមក្នុងការកំណត់ថា តើសំណេរនោះបានលើកឡើង ដោយភាពស្មោះត្រង់ ហើយថា តើការពិភាក្សានោះ ជាកិច្ចឆ្លើយតបនឹងប្រយោជន៍សាធារណៈ និងមានទឡ្ហីករណ៍គ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីទាញទៅដល់សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន ដូចក្នុងសំណេរលោក សម រង្ស៊ី ឬយ៉ាងណា។
មនោរម្យ.អាំងហ្វូ ៖ ដូច្នេះ មិនមានសេចក្ដីថា តុលាការបារាំងយកច្បាប់របស់សហភាពអ៊ឺរ៉ុប មកអនុគ្រោះទោសឲ្យលោក សម រង្ស៊ី ដូចការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ទេឬ ?
ព្រហ្ម គិត ៖ ត្រូវស្គាល់អ៊ឺរ៉ុបឲ្យច្បាស់ ដើម្បីនិយាយទៅមិនភ្លាវ។ ប្រទេសបារាំង ជាស្ថាបនិកដ៏ធំជាងគេមួយ នៃការកសាងឡើងនូវអនុសញ្ញាអ៊ឺរ៉ុប ឆ្នាំ១៩៥០ មុននឹងសហភាពអ៊ឺរ៉ុបកើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៥៧។ ហើយអ្នកដែលសកម្ម ចូលរួមធ្វើអនុសញ្ញានេះ គឺបារាំងនេះហើយ។ អញ្ចឹងបារាំង ជាអ្នកប្រកាសធ្វើ ជាអ្នកចូលរួមធ្វើ ជាម្ចាស់ហត្ថលេខី… តើវាមានន័យថា បារាំងត្រូវបោះចោលអនុសញ្ញានេះ ទៅក្នុងធុងសម្រាមឬ?
ខ្ញុំនិយាយឡើងវិញថា ចៅក្រមបានទទួលមកធ្វើការពិចារណា នូវអង្គហេតុរបស់ដើមចោទ និងរបស់ចុងចោទ។ ហើយចៅក្រមក៏ពិចារណាដែរ ពីរបាយការណ៍របស់ភាគីឯករាជ្យផ្សេងទៀត។ អញ្ចឹងហើយ ទើបឈានទៅដលការចាត់ទុកសំណេរ របស់លោក សម រង្ស៊ី ថាមានភាពស្មោះត្រង់ ធ្វើឡើងក្នុងប្រយោជន៍សាធារណៈ និងមានទឡ្ហីករណ៍គ្រប់គ្រាន់។ តែមិនមែនជាការអនុគ្រោះ ឬជាការលើកលែងទោសនោះទេ។
ជាពិសេស ភាពស្មោះត្រង់នេះ មិនមាននៅក្នុងភាគីម្ចាស់បណ្ដឹងទេ ពោលគឺលោក ហ៊ុន សែន ចង់ខ្ចីដៃតុលាការបារាំង ដើម្បីបំបាក់គូរបដិបក្ខនយោបាយរបស់លោក។
ក្នុងការស្លាប់របស់លោក ហុក ឡងឌី លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថាលោកស្អាតស្អំ អញ្ចឹងលោកអនុញ្ញាតឲ្យមានការស៊ើបអង្កេត ដោយឯករាជ្យមួយទៅ អនុញ្ញាតឲ្យលោក សម រង្ស៊ី អាចចូលក្នុងប្រទេស ទៅស្វែងរកភស្ដុតាងទៅ។ បើរកមិនបាននិងនៅតែនិយាយ នោះទើបពិតជាបរិហារកេរ្ដិ៍ប្រាកដមែន។
មនោរម្យ.អាំងហ្វូ ៖ យើងដឹងពីនរណាចាញ់ ពីនរណាឈ្នះ។ ឥឡូវនេះ សុំសួរលោក ព្រហ្ម គិត ចុងក្រោយថា តើនរណាជាអ្នកខាត នរណាជាអ្នកចំណេញ ?
ព្រហ្ម គិត ៖ អ្នកខាត គឺប្រទេសកម្ពុជា ព្រោះរូបភាពដែលចេញ ពីសាលក្រមនេះ បង្ហាញពីការបាញ់បោះកាប់ចាក់ ពីទិដ្ឋភាពនយោបាយ និងសភាពផ្ដាច់ការ នៅក្នុងរបបដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន ជាង៣០ឆ្នាំមកនេះ។ រីឯអ្នកចំណេញ គឺក្រុមមេធាវីរបស់លោក ហ៊ុន សែន៕
