ផ្នែកខាងមុខ ពីឆ្វេងទៅស្ដាំ៖ លោក ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា - ព្រះបាទសម្ដេច នរោត្ដម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា និងមហាក្សត្រីយ៉ានី មនីនាថ សីហនុ សម្ដេចម៉ែ។ (រូបថត AFP)
អ្នកដែលផ្ដល់យោបល់ ឲ្យព្រះមហាក្សត្រលាលែង ពីរាជបល្ល័ង្ក តើអ្នកមានបំណង«ជួយលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យឡើងធ្វើស្ដេច»ឬ ? នេះ ជាការចោទសួរឡើង របស់លោក គីម សុខ អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គមកម្ពុជា ជុំវិញសង្គ្រាមប៉ាកកា ស្ដីពីអំណាចព្រះមហាក្សត្រសព្វថ្ងៃ ដែលរងការចោទថា ស្ថិតក្រោម«ខ្សែញាក់» របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានស្ដីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលកំពុងរស់នៅនិរទេសខ្លួន ក្នុងប្រទេសបារាំង បានលើកឡើងដូច្នេះ និងបានស្នើឲ្យព្រះមហាក្សត្រ គួរតែដាក់រាជ្យ ឬចុះចេញពីរាជបល្ល័ង្ក ប្រសិនជាព្រះអង្គគ្មានសេរីភាពបរិបូរណ៍ ដើម្បីធ្វើជាម្លប់ សម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទេនោះ។
ការស្នើឲ្យព្រះមហាក្សត្រដាក់រាជ្យ ត្រូវបានមេដឹកនាំប្រឆាំងសរសេរ ជាបីភាសា (ខ្មែរ បារាំង និងអង់គ្លេស) នៅលើគេហទំព័រផ្លូវការ របស់លោក មុននឹងត្រូវបានចែករំលែក នៅតាមបណ្ដាញសង្គម យ៉ាងពោរពាស។ សំណេររបស់លោក មានសេចក្ដីដូចការដកស្រង់ខាងក្រោមថា៖
«បើព្រះមហាក្សត្រសព្វថ្ងៃ គ្មានអំណាចធ្វើអ្វីបានទេ ព្រះអង្គគួរតែយាងចុះ ពីរាជបល្ល័ង្កទៅ។ ព្រះអង្គមិនត្រូវគង់ ជាមហាក្សត្រទីងមោង ដើម្បីគ្រាន់តែប្រថាប់ត្រាឲ្យ ហ៊ុន សែន បំផ្លាញជាតិ និងធ្វើបាបរាស្ត្រតាមចិត្ត ដូចសព្វថ្ងៃទេ។ ព្រះអង្គមិនត្រូវធ្វើឲ្យខូចព្រះនាម ព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិទេ។»
សម្រាប់លោក គីម សុខ មិនបានយល់ដូច្នេះទេ។ អ្នកវិភាគនយោបាយ ដែលកំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសណ័រវេស បានលើកឡើងថា ការជំរុញឲ្យព្រះមហាក្សត្រសព្វថ្ងៃ លាលែងចេញពីរាជ្យបល្ល័ង្ក គឺជាការជួយឲ្យក្ដីសុបិន្ត របស់លោក ហ៊ុន សែន ក្លាយជាការពិតជាថ្មីទៀត បន្ទាប់ពីទទួលបាន«លាភ»ម្ដងហើយ កាលពីឆ្នាំ២០០៦ ក្នុងការដូររូបមន្តក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពី២ភាគ៣ មកជា៥០%+១។
លោក គីម សុខ បានពន្យល់ថា៖
«អ្នកដែលផ្ដល់យោបល់ ឲ្យព្រះមហាក្សត្រលាលែងពីរាជបល្ល័ង្ក (…) គឺបើមិនមែនជួយលោក ហ៊ុន សែន ក្លាយជាស្ដេចរាជានិយម ក៏[ជួយលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យក្លាយ]ជាស្ដេចសាធារណរដ្ឋដែរ (ចង់និយាយប្រធានាធិបតី ដែលមិនកំណត់អាណត្តិ)។ ក្រឡានេះ លោក ហ៊ុន សែន ដេកស្រមៃចង់បានរាល់យប់ថ្ងៃ ដើម្បីសម្រេចបំណងចុងក្រោយ [ដើម្បីក្លាយជាស្ដេច] របស់គាត់ ដូចគាត់ធ្លាប់ស្រមៃ ប៉ងកាន់កាប់អំណាចរដ្ឋាភិបាលទាំងស្រុង ហើយក៏បានជួបមហាលាភ ដល់បំណងប្រាថ្នា បានរូបមន្ត៥០%+១ កាលពីឆ្នាំ២០០៦។»
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គមរូបនេះ បានពន្យល់ទៀតថា ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន«ដ៏ផុយស្រួយ»របស់កម្ពុជា អាចនឹងប្រឈមនឹង«គ្រោះរលាយជាតិឆាប់បំផុត ក្រោយស្ដេចដើរចេញ ពីរាជបល្ល័ង្ក»។ លោកបន្តថា៖
«បើប្រជារាស្ត្រភាគច្រើន នៅតែត្រូវការស្ដេច យើងនាំគ្នាគោរពស្ដេចជាធម្មតា និងប្រគល់តួនាទីថ្វាយទ្រង់ជួយជាតិ។ បើពលរដ្ឋភាគច្រើន មិនចង់ទុកស្ដេច យើងធ្វើតាមសម្លេងពលរដ្ឋទៅ។ រឿងនេះ មិនពិបាកដោះស្រាយសោះឡើយ។ ហេតុអ្វីចង់លេងល្បែង ឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ធ្វើស្ដេចនៅពេលនេះ ព្រោះតែចង់កម្ចាត់ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី? ចំណេញអ្វីដល់ជាតិ?»
សង្គ្រាមប៉ាកកា ជុំវិញអំណាចព្រះមហាក្សត្រ បានផ្ទុះឡើងក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃចុងក្រោយ បន្ទាប់ពីលោក កើត រិទ្ធ រដ្ឋមន្ត្រីយុត្តិធម៌ បានធ្វើ«អធិបញ្ជា» កាលពីចុងសប្ដាហ៍កន្លងទៅ បង្គាប់ឲ្យព្រះរាជអាជ្ញាចាត់វិធានការ ប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី ជុំវិញសំណេរមួយផ្សេង របស់មេដឹកនាំប្រឆាំងរូបនេះ ដែលបានសរសេរ នៅលើបណ្ដាញសង្កម កាលពីចុងសប្ដាហ៍មុន ហៅព្រះមហាក្សត្រថា ជា«ស្ដេចទីងមោង»។
រីឯលោក ព្រហ្ម គិត អតីតអ្នកច្បាប់មួយរូប ដែលសព្វថ្ងៃចូលនិវត្តន៍ រស់នៅក្នុងប្រទេសបារាំង បានលើកឡើងខុសពីលោក គីម សុខ។ អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហានយោបាយ និងសង្គមកម្ពុជារូបនេះ បានអះអាងថា នឹងគ្មានឡើយ នូវព្រឹត្តិការណ៍ដាក់រាជ្យ របស់ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្ដម សីហមុនី ប្រសិនជាគ្មានការយល់ព្រមពីលោក ហ៊ុន សែន ហើយលោក ហ៊ុន សែន ក៏មិនចង់ឲ្យគេឯងហៅលោក ជាប្រធានាធិបតីនោះដែរ ព្រោះលោកមានអំណាចហូរហៀ និងកំពុងត្រៀមផ្ទេរអំណាចនេះ ឲ្យកូនរបស់លោកថែមទៀតផង។
លោក ព្រហ្ម គិត និយាយថា៖
«បើលោក ហ៊ុន សែន ចង់ប្ដូររបបក្លាយជាសាធារណរដ្ឋ លោក ហ៊ុន សែន ធ្វើយូរណាស់ហើយ។ ប៉ុន្តែថាតើរបបថ្មីនេះ មានការទទួលស្គាល់បែបណា និងត្រូវប្រើពេលយូរប៉ុណ្ណានោះ គឺលោក ហ៊ុន សែន មិនចង់វិលត្រឡប់ ទៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៨០វិញឡើយ។»
ចំពោះការលើកឡើង របស់លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានលោក ព្រហ្ម គិត វាយតម្លៃថា គ្រាន់តែជាពាក្យសំដី ដើម្បីជំរុញឲ្យកូនខ្មែរ មានភាពក្លាហានឡើងប៉ុណ្ណោះ ទាំងបើដឹងថា ពាក្យសំដីរបស់លោក នឹងរងការប៉ះទង្គិច ទាំងតាមផ្លូវគុណធម៌ និងតាមផ្លូវច្បាប់ក្ដី។ អ្នកឃ្លាំមើលវ័យចំណាស់ បានបន្តថា៖
«តាមខ្ញុំដឹង លោក សម រង្ស៊ី និងភរិយារបស់លោក នៅតែមានទំនាក់ទំនង ជាមួយព្រះញាតិវង្ស ទោះមិនបើកចំហរក្ដី។ តែគេមិនត្រូវមើលអ្នកនយោបាយ ត្រឹមតែពាក្យសំដី ដែលនិយាយចេញ ជាមួយនឹងផលប៉ះពាល់ ដោយផ្ទាល់នោះឡើយ។ គេគប្បីសម្លឹងឃើញ ពីផលប៉ះពាល់ ដោយប្រយោលផ្សេងទៀត ដែលអ្នកនយោបាយថ្លែងចេញ ក្នុងនោះរួមទាំងលោក ហ៊ុន សែន និងលោក កឹម សុខា នោះដែរ។»
យ៉ាងណា អ្នកវិភាគស្ថានការណ៍នយោបាយមួយរូបទៀត គឺលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានលើកឡើង បញ្ច្រាសទៅវិញថា៖
«មិនត្រូវទិតៀន ប្រមាថព្រះមហាក្សត្រទេ។ ត្រូវទាមទារ ឲ្យគេថ្វាយមធ្យោបាយចាំបាច់ ដើម្បីឲ្យលោកបំពេញបេសកកម្ម ជូនជាតិរបស់លោក ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញវិញ៕»