នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោកហ៊ុន សែន បានចាត់ទុកថាការចាប់ខ្លួន ស្ត្រីបឹងកក់ម្នាក់ ដាក់ពន្ធនាគារជារឿង«ព្រហ្មទណ្ឌ» មិនមែនរឿង«ដីធ្លី»ទេ។ តែសង្គមស៊ីវិល អ្នកវិភាគ ដែលបានដាមដានករណីនេះ ក៏ដូចជាអ្នកបឹងកក់ ផ្ទាល់បាន​លើក​ឡើង​ថា ការចាប់ខ្លួននេះមិនមែនជារឿងព្រហ្មទណ្ឌទេ ជាករណីការពារសិទ្ធិលំនៅដ្ឋានរបស់ពួកគាត់។

បំពង់បូមដីខ្សាច់យកមកចាក់ក្នុងបឹងកក់ តែលប់ទាំងផ្ទះពលរដ្ឋនៅទីនោះ។

នាយករដ្ឋមន្ត្រីលោកហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់ថា «ប៉ិនសំណុំរឿងខ្លះ វាទៅជាសំណុំរឿងអយុត្តិធម៌ មកចំពោះរដ្ឋាភិបាល ស្រីបឹងកក់ម្នាក់នេះ វ៉ៃគេសោះហ្នឹង ត្រូវបានគេដាក់ថា សកម្មជនដីធ្លីនៅបឹងកក់។ (...) វ៉ៃគេជាប់ទោសព្រហ្មទណ្ឌ វាក្លាយ​ទៅជាសកម្មជនដីធ្លី វាទៅជាអញ្ចេះទៅរួច។» នេះជាការថ្លែងជាសាធារណៈ របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុង​ពិធី​សម្ពោធក្រុមប្រឹក្សាជាតិអភិវឌ្ឍន៍បៃតង ឯវិមានសន្តិភាពកាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣។

លោក អំ សំអាត មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សអង្គការលីកាដូ(Licadho) បាននិយាយថា ការចាប់ខ្លួនអ្នកស្រី យ៉ោម បុប្ផា ពិតជា​កើតចេញពី«ជម្លោះដីធ្លី» មិនមានពាក់ពន្ធ័និងរឿង«ព្រហ្មទណ្ឌ»នោះទេ។ ទាំងសាក្សី ទាំងជនរងគ្រោះ បានឃើញអ្នកស្រី នៅក្រោយពេលកើតហេតុប៉ុណ្ណោះ។ លោកសន្និដ្ឋានថា«កុំតែអ្នកស្រីយ៉ោម បុប្ផា ជាសកម្មជនតំណាងអ្នកបឹងកក់ ការពារ​ដីធ្លី និងផ្ទះសម្បែង កន្លងមកយ៉ាងសកម្មនោះ ប្រហែលជាអ្នកស្រី យ៉ោម បុប្ផា មិនមានវាសនាដូចថ្ងៃនេះទេ(...)។ គេបាន​ភ្ជាប់ព្រឹត្តិការណ៍នេះ ដើម្បីជាលេសក្នុងការចាប់ខ្លួន។»

ឯ លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគឯករាជ្យ ក៏យល់ដូចគ្នានេះដែរ។ លោកថា តុលាការភាគច្រើន មិនត្រឹមតែមិនជួយ​ដោះ​ស្រាយនោះទេ ហើយថែមទាំងបង្កើតជាបញ្ហាទៀត។ «កាលណាធ្វើអ្វីក៏ដោយ ដោះស្រាយបញ្ហាមួយមិនបានយុត្តិធម៌ ស្រាប់តែបង្កើតអយុត្តិធម៌ ហើយអាចបង្កើតបញ្ហាអ្វីផ្សែងៗទៀត។ (...) មានធាតុពាក់ពន្ធ័នឹងទំនាស់ដីធ្លី នៅតំបន់ហ្នឹង អ្នកហ្នឹងជាអ្នកភូមិ ធ្លាប់បានធ្វើការតវ៉ាអីផ្សេងៗ ភ្ជាប់ធាតុទំនាស់ហ្នឹង ទៅនឹងករណីរឿងដែលគេប្តឹងផ្តល់ ចាប់ខ្លួនគេ ឃុំឃាំងគេ ដាក់ទណ្ឌកម្ម ចាប់ដាក់គុកដើម្បីបង្ក្រាប។»

ក្នុងរឿងនេះអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន ធ្លាប់បញ្ជាក់ប្រាប់មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ កាលពីកន្លងមកថា រឿង​តុលាការជាសិទ្ធិតុលាការ។ «កម្ពុជាជានីតិរដ្ឋ បើភាគីណាមិនសុខចិត្ត អាចប្តឹងទៅតុលាការបាន រាជរដ្ឋាភិបាល​មិនមែន​ជាអ្នកកាត់ក្តីទេ។ ស្រែកទាមទាតាមផ្លូវ មានដំណោះស្រាយពីណាមក ធ្វើតាមតុលាការទៅ។ បើចៅក្រមមិនផ្តល់​យុត្តិធម៌​ទេ ឡើងទៅឧទ្ធណ៍ ឡើងទៅកំពូល ប្តឹងពីចៅក្រមនេះទៅ។»

អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបន្តថា រដ្ឋាភិបាលបានចេញជា«គោលការណ៍» សំរាប់ការដោះស្រាយ ជូនជនរងគ្រោះរួចរាល់ហើយ ដូច្នេះរាជរដ្ឋាភិបាលមិនមានកាតព្វកិច្ចបន្តទេ។

មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ មិនអាចសុំការបញ្ជាក់ពីអ្នកស្រី ទេព វន្នី តំណាងអ្នកភូមិបឹងកក់បានទេថ្ងៃនេះ ដោយអ្នកស្រី​ជាប់​បេសកម្មទៅក្រៅប្រទេស។ តែពេលថ្មីៗនេះនៅមុខសាលាឧទ្ធណ៍ ក្រុមអ្នកបឹងកក់ ក៏ដូចជាសអ្នកស្រីផ្ទាល់បានប្រកាសថា ការចាប់ខ្លួននេះ មានការពាក់ពន្ធ័ជាមួយនិងការការពារនូវសិទ្ធិដីធ្លី ជាការសម្រេចដោយអយុត្តិធម៌។ តំណាងរូបនេះបន្តថា «ការតស៊ូដោយអហិង្សា និងការទាមទាររបស់ពួកគាត់ ប្រឆាំងចំពោះការបណ្តេញចេញនេះ នឹងបានឭដល់លោក​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន»។

តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី តុលាការបានចាត់ទុកថា ការចាប់ខ្លួននេះមិនមានពាក់ពន្ធ័និងដីធ្លីទេ។ តុលាការធ្វើតាមច្បាប់ ធ្វើការ​ស្រាវជ្រាវ និងអង្កេតតាមពាក្យបណ្តឹងដែលគេប្តឹងចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌប៉ុណ្ណោះ។

មជ្ឈដ្ឋានទូទៅបានលើកឡើងថា បញ្ហាដីធ្លី និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស កំពុងតែបន្តនៅជា«បញ្ហាប្រឈម» នៅឡើយ​រហូតមកដល់ឆ្នាំ២០១៣នេះ។ ជាពិសេសបញ្ហាដីធ្លីដ៏រាំរ៉ៃមួយចំនួន ទាំងក្នុងក្រុង និងនៅតាមបណ្តាខេត្តនានា ចេះតែ​អូស​បន្លាយ។ ឯការតវ៉ាពីសិទ្ធិដីធ្លី និងសិទ្ធិលំនៅដ្ឋាន របស់ប្រជាពលរដ្ឋចេះតែកើតមានជាបន្តបន្ទាប់ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ចំពោះដំណោះស្រាយវិញមិនសូវមានជាលទ្ធិផលទេ តែអ្វីដែលជាលទ្ធផលគួរកត់សម្គាល់នោះ បែរជាការចាប់ខ្លួន ការ​ឃុំខ្លួន លើប្រជាពលរដ្ឋ ដែលតស៊ូទាមទាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពួកគេទៅវិញ។

សូមរម្លឹកថា អ្នកស្រី យ៉ោម បុប្ផា ត្រូវសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ចោទពីបទបង្កហិង្សាដោយចេតនា លើបុរសអ្នករត់​ម៉ូតូ​ឌុបពីរនាក់ កាលចុងឆ្នាំ២០១២។ តុលាករផ្តន្ទាទោសអ្នកស្រីដាក់ពន្ធានាគារបីឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់​សរុប​ហិកសិប​លាន​រៀល៕

---------------------------------------------------------
ដោយៈ អ៊ុម វ៉ារី - ភ្នំពេញថ្ងៃទី២០ មីនា ឆ្នាំ២០១៣
រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងដោយ៖ មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ