ស្រាវជ្រាវ៖ ស្វែងយល់ពី«អាស៊ាន-សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍»
អាស៊ាន ដែលជាពាក្យកាត់ជាភាសាអង់គ្លេស របស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍នោះ គឺជាស្ថាប័នអន្តររដ្ឋាភិបាលមួយ ដែលត្រូវបានបង្កើត ដំបូងឡើយដោយប្រទេសថៃ សឹង្ហបុរី ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី និងហ្វីលីពីន នៅថ្ងៃទី០៨ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៧ នាទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ដោយ«សេចក្តីប្រកាសអាស៊ាន (សេចក្តីប្រកាសក្រុងបាងកក)»។ ជាបន្តបន្ទាប់ មានប្រទេសចំនួនប្រាំផ្សេងទៀត បានចូលជាសមាជិក នៃសមាគមនេះរួមមាន ប្រទេសប្រ៊ុយណេ ចូលជាសមាជិកនៅថ្ងៃទី០៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨៤, ប្រទេសវៀតណាមនៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៥, ប្រទេសឡាវ និងប្រទេសភូមា ចូលជាសមាជិកនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ និងប្រទេសកម្ពុជាចូលជាសមាជិកនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៩។
ផែនទីនៃបណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន។
ទិសដៅក្នុងការបង្កើតអាស៊ាន
- លើកធានានូវភាពសុខសាន្ត ប្រកបដោយជីវភាពរស់នៅ របស់ប្រជាជនអាស៊ានបានសមរម្យ ដោយផ្តល់ឲ្យនូវលទ្ធភាពទទួលបានសមភាព ក្នុងការអភិវឌ្ឍចំពោះមនុស្ស សុខមាលភាពសង្គម និងភាពយុត្តិធម៌ ។
- ចូលរួមថែរក្សា និងលើកកម្ពស់សន្តិភាព សន្តិសុខ ស្ថេរភាព និងពង្រឹងថែមទៀត នូវការឆ្ពោះទៅរកសន្តិភាពក្នុងតំបន់មួយជាក់លាក់។
- រួមចំណែកលើកស្ទួយការអភិវឌ្ឍប្រកដោយនិរន្តរភាព ដើម្បីធានានូវការការពារបរិស្ថានក្នុងតំបន់ ការពារនិរន្តរភាពនៃធនធានធម្មជាតិ និងការអភិរក្សមរតកវប្បធម៌ ។
- រួមបង្កើនភាពរឹងមាំក្នុងតំបន់ តាមរយៈការជំរុញឲ្យកាន់តែខ្លាំងថែមទៀត នូវសហប្រតិបត្តិការផ្នែកនយោបាយ សន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមវប្បធម៌។
- ប្តេជ្ញាពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ លើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចល្អ និងនីតិរដ្ឋ ការពារ និងនូវសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ដោយយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះសិទ្ធិ និងការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋដែលជាសមាជិកអាស៊ាន។
- ពង្រីក និងអភិរក្សធនធានមនុស្ស តាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជិតសិ្នទ្ធ ក្នុងការអប់រំ និងការសិក្សាក្នុងមួយជិវិត និងលើផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត និងបច្ចេកវិទ្យា ដើម្បីផ្តល់ជូនប្រជាជនអាស៊ាន នូវការពង្រឹងសហគមន៍អាស៊ាន។
គោលការរណ៍ចំបងសំរាប់អាស៊ាន
- ការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ដោយឈរលើឯករាជ្យភាព អធិបតេយ្យ សមភាព និងបូរណភាពទឹកដី និងអត្តសញ្ញាណជាតិនៃប្រទេសនីមួយៗ។
- សិទ្ធិរបស់រដ្ឋទាំងអស់ ត្រូវស្ថិតនៅក្នុងការដឹកនាំ នៃប្រទេសរបស់ខ្លួន ដោយមិនជ្រៀតជ្រែក និងឈ្លានពាន ឬគាបសង្កត់ ពីបណ្តាប្រទេសខាងក្រៅឡើយ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ សមាជិកអាស៊ាន ក៏មិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុង នៃប្រទេសផងគ្នា និងព្រមចូលរួមដោះស្រាយ នូវការខ្វែងគំនិតគ្នា ឬដោះស្រាយជម្លោះ ដោយសន្តិវិធី លុបបំបាត់នូវការគំរាមកំហែង ឬការប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធា និងធ្វើកិច្ចសហការគ្នាប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាពខ្ពស់ រវាងរដ្ឋដែលជាសមាជិកអាស៊ាន។
កាលពីកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី១២ ដែលធ្វើឡើងនៅខែមករា ឆ្នាំ២០០៧ ថ្នាក់ដឹកនាំអាស៊ាន បានបង្ហាញឆន្ទៈយ៉ាងមុតមាំថា នឹងការចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាក្រុងស៊ីប៊ូ (Cebu) ស្តីពីការប្រារព្ធពិធី នៃការបង្កើតសហគមន៍អាស៊ានឆ្នាំ២០១៥ ដោយផ្តោតសំខាន់ សហគមន៍សន្តិសុខ-នយោបាយអាស៊ាន, សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន និងសហគមន៍វប្បធម៌សង្គមអាស៊ាន។ នៅក្នុងនោះ មានផែនការ និងគំនិតផ្តួចផ្តើមរៀបចំ នូវផែនការជាយុទ្ធសាស្រ្ត និងផែនការសកម្មភាពជាក់លាក់ ដើម្បីសំរេចឲ្យបាន នូវការធ្វើសមាហរណកម្មសហគមន៍អាស៊ាន ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ នាពេលខាងមុខនេះ។
ចក្ខុវិស័យអាស៊ានសំរាប់ឆ្នាំ២០២០ ក៏ត្រូវបានអនុម័តព្រមព្រៀងគ្នា កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៧ ដោយថ្នាក់ដឹកនាំប្រមុខរដ្ឋ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអាស៊ាន ក្នុងជំនួបកិច្ចប្រជុំកំពូលក្រៅផ្លូវការលើកទី២ នៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ ក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះ គឺធ្វើការយល់ព្រមរួមរបស់អាស៊ាន ក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់អាស៊ាន ការចងសម្ព័ន្ធភាពក្នុងភាពជាដៃគូដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍ និងការយកចិត្តទុកដាក់លើកិច្ចការសង្គមជាក់ស្តែង ។
ការសង្ឈឹមទុកក្នុងឆ្នាំ២០២០ អាស៊ាន នឹងក្លាយទៅជាតំបន់មួយដែលពោរពេញទៅដោយសន្តិភាព សេរីភាព និង អព្យា-ក្រឹត្យភាព ស្របតាមសេចក្តីប្រកាស ទីក្រុងកូឡាឡាំពួរក្នុងឆ្នាំ១៩៧១។ ក្នុងភាពជាដៃគូ ជំរុញនូវការអភិវឌ្ឍអាស៊ាន ធ្វើការសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើកិច្ចបង្រួបបង្រួម គំលាតសេដ្ឋកិច្ច ក្នុងប្រទេសដែលជាសមាជិក។ លើសពីនេះ អាស៊ានមានស្មារតី ការពារនូវប្រវត្តិសាស្រ្ត វប្បធម៌ និងអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួន។ អាស៊ាននឹងធ្វើការឲ្យតម្លៃ ទៅលើការផ្តល់ឱកាសស្មើភាពគ្នា ដោយមិនប្រកាន់បក្ខពួក ពណ៌សម្បុរ ភេទ ជាតិសាសន៍ សាសនា ភាសា ឬក៏ប្រវត្តិសង្គម វប្បធម៌សង្គម និងវប្បធម៌ឡើយ។ ជាពិសេសអាស៊ាន នឹងយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើបញ្ហាមួយចំនួន ដែលកំពុងកើតមានក្នុងសង្គមអាស៊ាន ដូចជាបញ្ហាកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ និងភាពក្រីក្រ ភាពយុត្តិធម៌សង្គម ឱសថខុសច្បាប់ វិទ្យាសាស្រ្ត បច្ចេកវិទ្យា និងបរិស្ថានជាដើម។ អាស៊ាននឹងដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងវេទិកាអន្តរជាតិ និងការរំពឹងទុកជាមុននូវផលប្រយោជន៍រួមជាមួយ នឹងដៃគូខាងក្រៅ។
អាស៊ាន នឹងរឹតបន្តឹង នូវទំនាក់ទំនងជាមួយដៃគូសន្ទនា និងអង្គការក្នុងតំបន់ដទៃទៀត ដោយគោរពតាមគោលការណ៍ ភាពជាដៃគូស្មើភាព និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។
ជាចំណុចគោលការណ៍ បន្តរចេរភាពអាស៊ានដោយយោងតាមធម្មុនញ្ញអាស៊ាន ដែលជាអត្ថបទជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏រឹងមាំ ក្នុងការសំរេចឲ្យបានសហគមន៍អាស៊ាន នូវការផ្តល់សិទ្ធិតាមផ្លូវច្បាប់ និងក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃស្ថាប័នសំរាប់អាស៊ាន។
ធម្មនុញ្ញអាស៊ាននេះ គឺជាបទដ្ឋាន នៃវិធានដែលបង្ហាញអំពីគោលដៅជាក់លាក់របស់អាស៊ាន ក្នុងការទទួលខុសត្រូវ នូវកិច្ចដំណើរការគោលការណ៍ និងគុណតំលៃរបស់អាស៊ាន។ ធម្មនុញ្ញអាស៊ាន បានចូលជាធរមាន នៅថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ ក្រោមកិច្ចប្រជុំរបស់រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ាន ដែលធ្វើឡើងនៅលេខាធិការដ្ឋានអាស៊ាន នាទីក្រុងហ្សាកាតា ដើម្បីអបអរទិវាជាប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់អាស៊ាន។
បន្ទាប់ពីធម្មនុញ្ញអាស៊ាន បានចូលជាធរមាន ក្រុមប្រទេសអាស៊ាន នឹងអាចធ្វើការងាររបស់ខ្លួន ក្រោមក្របខណ្ឌច្បាប់ថ្មី ព្រមទាំងបានបង្កើតនូវស្ថាប័នថ្មីៗជាច្រើន ដើម្បីជំរុញឲ្យដំណើរការ នៃការកសាងសហគមន៍អាស៊ាននោះ។ បច្ចុប្បន្ន ធម្មនុញ្ញអាស៊ាននេះ បានក្លាយជាកិច្ចព្រមព្រៀង ជាអន្តរជាតិមួយ ដែលចងនូវរាល់កាតព្វកិច្ចទាំងអស់ តាមផ្លូវច្បាប់របស់បណ្តាប្រទេសនៃសមាជិកអាស៊ានទាំង១០៕
---------------------------------------------------------
ដោយៈ ភ្នំធំ - ភ្នំពេញថ្ងៃទី ១៧ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១២
រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងដោយ៖ មនោរម្យព័ងអ៊ីនហ្វូ